Búgin redaksıamyzdyń hat qorjynyna belgili sport jýrnalısi Serik Noıanbaıulynyń maqalasy kelip tústi. Avtor kásipqoı boksshy Beıbit Shúmenovtiń 7 shilde kúni Astanada ótkizgen jekpe-jegine qatysty oılaryn ortaǵa salypty. «Qamshy» portaly ashyq pikir alańy bolǵandyqtan, maqalany qaz-qalpynda jarıalaýdy maqul kórdik. Oqyrmandardyń aıtary bolsa, oǵan da saıt betinen oryn berýge daıynbyz.

Qamshy.kz aqparat agenttigi

        Bilekti de júrekti jigitteri namysqa shaýyp, boz kilemde nemese rıngte kúshin pash etse jáne jeńiske jetse, qazaqtyń qany qyzyp qıqýlaıdy. Baıaǵy batyrlarynyń maıdandaǵy jekpe-jegin, ulynyń sporttyq básekede baq synaýy almastyrǵan beıbit zamanda da bizdiń tileýlestigimiz men jankúıerligimiz esh ortaımaǵan. Alaıda keı-keıde halyqtyń osy ystyq yqylasyn ysyrap etip, dárejemdi ósirsem deıtin kózboıaýshylyqtar da joq emes. Mysal retinde 7 shilde kúni elorda tórinde rıngte oıqastaǵan, shapan kıgen shoýmen-boksshylardy ataýǵa bolady.

 

 

        520 MYŃ DOLLAR! Iá, Beıbit Shúmenov Astanada tıtýldy jekpe-jegin uıymdastyrýǵa osynshama qarjy shyǵyndaǵan. Qazaqstan aýqymynda bul ájeptáýir qarajat bolǵanymen, álemdik deńgeıdegi kásipqoı boks úshin túkke turmaıtyn aqsha. AQSH-ta judyryqtasyp júrip, bir keshte birneshe mıllıondaǵan paıda tabatyn Golovkınmen salystyrsańyz da jetkilikti. Elordanyń 20 jyldyq toıy qarsańynda elime osyndaı syılyq jasaımyn degen Shúmenovtiń bastapqy nıeti qolpashtaýǵa laıyqty edi. Degenmen, onyń myrzalyǵynyń astarynda qandaı maqsat jatty? Beıbit bul aqshasyn halyqqa shoý usynamyn dep shashty ma, álde jeke basynyń jarnamasyna jaratty ma? Shymkent shaharynyń bazarlaryn ýysynda ustap otyrǵan aýqatty ákesiniń qaltasyna 520 myń dollar asa salmaq túsirmese kerek. Uzaq kútken osy boks báskesin óz kózimmen tamashalap qaıtqan soń Shúmenov qyrýar qarajaty jelge shashty degen qorytyndyǵa keldim.

 

 

          Eń birinshi sebep – qurǵaq ýáde! Jarıa etilgen birneshe jahandyq bokstyń tanymal tulǵalary, atalmysh sport dodasynda boı kórsetpedi. Kúni buryn áıgili rıng-anonser - Maık Bafferdiń bul keshti júrgizetini, belgili boks ańyzdary – Roberto Dúran, Evander Holıfıld, Hasım Rahman men Horhe Lınares, Zab Djýdalar meıman retinde tórden oryn alatyny aıtylǵan edi. 50 cent, Snoop Dogg syndy AQSH-tyń óner juldyzdary da kelip án shyrqaýy tıis bolatyn. Alaıda 7 shildede «Barys Arenaǵa» jıylǵan jurt joǵaryda atalǵan aıtýlylardyń birde-birin kóre almady. Múmkin Shúmenov komandasynyń aqshasy jetpeı qalǵan bolar?! Biraq Beıbit eldiń aldynda bergen sózinde turýǵa tyrysqan bolsa, bireýiniń qalamaqysyn ústemeleı tólese de, Qazaqstanǵa keltiretin qaýqary bar edi. Jalpy, talaı konsertter men ózge de sharalarda aıtylǵan adamnyń kelmeı qalýyna jerlesterimiz jıi kýá bolyp júr.

 

 

       Myna qyzyqqa qarańyz... Shúmenovtiń rıngtegi kezdesýine sanaýly kúnder qalǵanǵa deıin álgi tizimdegi VIP qonaqtardyń Astanaǵa keletini jaıly bedeldi aqparattyq-sporttyq saıttar jarysa jazdy. Halyq ta bul jarnamaǵa ımanyndaı sengeni anyq. Juldyzdar kóshi ýádeli sátte kórinbegen soń Shúmenovtiń jankúıerleri áleýmettik jelide olarǵa suraý da salǵan. Alaıda uıymdastyrýshy tarap mártebeli meımandardyń shaqyrtýdan nege bas tartqany jaıly esh resmı málimdeme jasaǵan joq. Budan týyndaıtyn paıym bireý ǵana. Shúmenovtiń tıtýldy jekpe-jegin ótkizýge muryndyq bolǵandar atalmysh boks keshin barynsha jarnamalap qalý jolynda osyndaı arzan aılany júzege asyrǵan. Ataqty tulǵalardyń esimin paıdalanyp, eldi eleń etkizý úshin mundaı quıtyrqy marketıńtik ádisti qoldaný qashan da tıimdi. Darqan kóńildi qazaq bul olqylyqtarǵa da kóz jumyp, erteń-aq umytady dep oılasa kerek Shúmenovtiń komandasy. Biraq sýdyń suraýy bar ekenin olar esten shyǵarmaýy tıis! Kótere almaıtyn shoqpardy belge baılaýdyń qajeti joq edi. Jahandyq deńgeıdegi boks keshin usynamyn dep jar salsań, soǵan laıyq bol! Seniń mereıińdi ústem etip, shashbaýyńdy kóterip júrgen osy halyq. «Aıdaǵany bes eshki, biraq ysqyryǵy jer jaratyn» mundaı sporttyq ıventti uıymdastyrýshylardyń búgingi naryqta ǵumyry uzaq bolmaıdy.

 

 

 

 

       Ádildigin aıtý kerek. Shúmenov - qos salmaq dárejesinde álem chempıony atanǵan Qazaqstandaǵy jalǵyz boksshy. Mansabyndaǵy eki jyldyq úzilisten soń birden WBA tujyrymynyń ýaqytsha belbeýi úshin aıqasqa shyǵý jáne ony jeńip alý ońaı sharýa emes. Beıbit buǵan deıin alty jekpe-jegin Qazaqstanda, ıaǵnı bireýin Astanada, qalǵan beseýin Shymkentte ótkizipti. Sońǵy ret 2011 jyly týǵan jerinde rıngke kóterilgen qandasymyz árkez azýly boksshynyń biri sanalǵan. Onyń sporttyq dárejesine baǵa beretin de – tek halyq.

 

 

      Kásipqoı bokstaǵy baǵyndyrǵan bıigi birshama bolsa da, Shúmenov elimizde asa belgili emes. Sebebi ol áýel bastan AQSH-tyń sporttyq aýdıtorıasyna ózin tanytý jolynda ter tókti. Birshama jyl sol memlekette turyp ta kórdi. Jaraqattary jıilep, jasy da kelip qalǵan shaqta Qazaqstanǵa oralǵan otandasymyz Qanat Islam sekildi boksshylarmen salystyrǵanda abyroıynyń alasa ekenin uqqandaı edi. Bul – kez kelgen namysqoı sportshynyń shamyna tıetin faktor. Shúmenov sekildi áıgili tujyrymdardyń chempıondyq belbeýlerin taǵynbasa da, Qanat Islam Almaty men Astanada qos birdeı boks shoýyn uıymdastyryp, jankúıerlerin molynan jınaı bilgen bolatyn. Týra sol 12 000 adamǵa laıyqtalǵan «Barys Arenada» 7 shilde kúni rıngke shyqqan Beıbit bolsa sport kesheniniń úshten bir bóligin jurtqa áreń toltyrdy. 120 memleketke tikeleı efırde taratylǵan tıtýldy jekpe-jek keshi úshin bul – óte nashar kórsetkish. Elordanyń 20 jyldyǵyn toılanǵan tusta Astanada qydyrǵan halyq ta kóp bolatyn. Degenmen nelikten eshkim kelmedi? Uıymdastyrýshylar jibergen basty qatelik – atalmysh boks dodasynda Shúmenovten ózge elge esimderi málim qazaqstandyq bylǵary qolǵap sheberleriniń judyryqtaspaýy. Mysaly, Batyr Júkembaev, Abylaıhan Qusaıynov, Janqosh Turarov, Sadrıddın Ahmedov sekildi óz fanattary bar jigitterge laıyqty usynys jasalsa, olar bas tartpas edi. Bastapqyda bul atalǵan boksshylar da, 7 shildede Shúmenovpen qatar rıngke shyǵady degen aqparat ta tarady. Tek taǵy da sóz júzinde! «Barys Arenada» ótken jekpe-jek keshine qatysýǵa tilek bildirgen jerlesterine Shúmenov komandasy «qarsylasty óziń tabasyń jáne bar shyǵynyn moınyńa alasyń» degen talap qoıǵan kórinedi. Sol sebepti naǵyz boks maıdanyn kórsete biletinderdiń ornyn óz lázzatyna tóbelesip júrgen ánshi Ibragım Eskendir sekildiler basty. Olar 1-2 myń dollar úshin básekege shyǵýǵa daıyn, eshkim tanymaıtyn ortańqol sportshylardy ákelip, alǵashqy raýndtarda-aq jaıpap saldy.

 

 

 

 

     Týǵan jerinde jeńistiń týyn kóterip, mereıi ústem etýden kim at-tonyn ala qashsyn?! Shúmenov komandasynyń taǵy bir súringen tusy - boks keshiniń faıt-kardyn (jekpe-jekter tizimin) jasaqtaýda jańylys basýy. Qazaq boksshylarynyń bul keshtegi basymdyǵynyń bar syry - álsiz qarsylastary edi. Shúmenovti esepke almaǵanda, elge usynylǵan 10 jekpe-jektiń basym kópshiliginde boksshylarymyz Ázirbaıjan, Grýzıa men Reseı sekildi úsh-aq elden kelgen «qańbaq qarsylastardy» qalpaqpen uryp aldy. Tısinishe, sol kúngi jekpe-jekterdiń birazy tartyssyz ári tartymsyz ótti! Atalmysh keshte Túrkıanyń namysyn jyrtyp kelgen Hıznı Altýnkaıa ǵana, basty aıqasta Beıbit baýyrymyzdy 9-raýndqa deıin biraz qara terge túsirdi. Áıteýir bizdikiler shyqannyn shetinen qyrady, urǵanyn qulatady! Biraq, neke ekenin qaıdam, Golovkın, Shúmenov pen Jaqıanov sekildi chempıondarymyz ázirge az...

 

 

   Eýropanyń, AQSH pen Latyn Amerıkasynyń táýir sportshylaryn Astanaǵa shaqyrtyp, jarnamasy jer jarǵan boks keshiniń geografıalyq aýqymyn keńeıtýge bolmady ma degen zańdy suraq ta týyndaıdy. Uıymdastyrýshylar bárin qý aqshaǵa tireıtini de túsinikti... Degenmen Shúmenov shashqan 520 myń dollardan jigitterimizge laıyqty birneshe qarsylasqa nápaqa buıyrmaǵanyna sený de qıyn. Bul boks dodasyna shyqqan qazaq boksshylarynyń ishinen áli jeńilis dámin tatpaǵan, kásipqoı rıngte endi qanat jaıyp ósip kele jatqan Aıdos Erbosynuly, Ýálıhan Bısenqulov pen Babyrjan Momynovtardy atap ótýge bolady. Olarǵa endi Shúmenovtiń anderkardy sekildi tegin tóbeles alańdardan góri sheteldik arenalarǵa jıi shyǵýǵa umtylý qajet. İs júzinde «Barys Arenaǵa» Shúmenovtiń shoýy 3500-4000 adamdy áreń jınaı aldy. Sporttyq saıttaryna shyqqan aqyly madaq materıaldar qansha kóp bolsa da, atalmysh boks keshiniń kemshin tustaryn jasyra almaıtyny belgili.

 

 

Salystyrmaly túrde Qanat Islam basty jek-jekke shyqqan eki birdeı boks keshiniń de tabysty bolýynyń birneshe sebepteri bar. Birinshiden ol - saýatty ári tıimdi uıymdastyrylǵan jarnamalyq kompanıa. Ekinshiden ózindik stılimen tanymal, sportshy retinde ataǵy qalyptasqan Jánibek Álimhanuly, Janqosh Turarov, Aıdar Sháribaev, Álı Ahmedov, Meıirim Nursultanov, Aıdos Erbosynuly syndy jas boksshylardyń rıngte óner kórsetýi. Bul talantty bylǵary qolǵap sheberleriniń qarsylastary da osal bolmady. Bizdiń kózi ashyq jankúıerdi búginde aldynda kelgenniń bárin qıratyp, alǵashqy mınýttarda-aq sulatyp salatyn sýpermendermen aldaı almaısyń.

 

 

 

 

   Brıtandyq BOX Nation telearnasy 120 memleketke kógildir ekran arqyly taratqan Shúmenovtiń boks shoýyn Shymkenttegi ulan-asyr toıǵa uqsattym. Erke Esmahan, Qydyráli Bolmanov sekildi qaptaǵan óner juldyzdary eki jekpe-jek saıyn 4-5 kompozısıadan qatar oryndap, jurtty mezi etkeni bar. Qazaqsha patrıottyq rýhtaǵy týyndylarǵa repetýary jutań ánshilermiz, amal joq, mahabbat jaıly shyrqap berdi. Qýandyq Raqym men «Alashuly» tobyn shaqyryp-aq 4-5 ánmen otyrǵan jankúıer jurttyń qanyn qyzdyrýǵa bolar edi. Alyp LED ekrandarmen bezendirilgen sol keshtiń sahnasy ádemi bolǵanymen, álgi ánshiler múlde úılespedi. Kásibı senarı jazylmaǵan, kásipqoı rejıser iske aralaspaǵan! Bylǵary qolǵap sheberleriniń rıngke bettegen sátin, keremet teatrlandyrylǵan qoıylym etip shyǵarsa nesi aıyp?! Shapan kıgen shoýmenderimiz barynsha tyrashtanyp jatqan shaqta, sheteldik boksshylar bastan-aıaq tek bir mýzykanyń súıemeldeýimen rıngke shyqty. «Barys Arenadaǵy» zamanaýı jaryq qondyrǵylarynyń bar álýetin basqarý tetiginde otyrǵan maman da paıdalanyp jarytpady. VIP aýmaqtaǵy mazasyz jurtty tapjyltpaı otyrǵyzyp, toıda júrgendeı erkinsip ketkenderin yrqyna kóndiretin talapshyl kúzetshiler toby da baıqalmady. BAQ ókilderi sport keshenine tizimmen kirdi, biraq eshbirine arnaıy tósbelgi (akredıtasıa) berilmegen. Kimniń kim ekenin uqpaısyń! Jolyńdy kesip, qaýipsizdik maqsatynda tekserip jatqan eshbiri joq.

 

 

 

 

    Boks dodasynyń bastalýyn túski 13:00-ge qoıǵan uıymdastyrýshylar tikeleı efırin bergen brıtandyq BOX Nation telearnasynyń eýropalyq kestesine kóndikken eken. Biz úshin utymsyzdaý ýaqyt. Qazaqstandyq telekórermen men básekeni tamashalaýǵa kelgen jurtyń múddesi eskerilmegen! Qarapaıym trıbýnaǵa kirý quny 2000 teńgeden bastalsa, VIP aýmaqtaǵy bıletter 30 000 teńgege deıin satylǵan. Alaıda rıngtiń aınalasyndaǵy oryndyqtarda eshbir rettik nómir joq, úlgerip kelgen meıman birinshi bolyp otyryp jatyr. Beı-bereket sabylyp júrgen adamdar! Mundaı sporttyq sharalarda, ádette aldyńǵa shepke elge eleýli azamattar jaıǵasady. Sol dástúr boıynsha, arnaıy shaqyrtýmen kelgen Serik Sapıev, Baqtıar Artaev, Batyr Júkembaev sekildi tanymal sportshylar birinshi qatarda otyrǵan edi. Boks keshiniń orta tusynda uıymdastyrýshylar olardan oryndaryn bosatýdy surady. Sebebi bir top el aǵalary sol jerge kelip jaıǵasýy tıis eken. Muny estigen minezdi Serik Sapıev ashýǵa býlyǵyp, VIP qonaqtardy jaıǵastyryp júrgen jigitke eshqaıda turmaıtynyn aıtty. Shyqqan shýdy ýshyqtyrǵysy kelmegen ol tikeleı translásıa júrip jatsa da, Sápıev pen Artaevtyń dál aldynan álgi laýazymdy kisilerge arnap, taǵy bir qatar oryndyqtardy ákelip tizdi. Shúmenovtiń ózi mártebeli qonaǵym dep shaqyrtqan kásipqoı boksshy Janat Jaqıanov ta dál jańaǵyndaı «qýdalaýǵa» ushyrady. Temirdeı tártip pen júıeli jospar bolsa, mundaı beı-bereket tipti bolmas edi ǵoı.

 

 

   Shúmenov 7 shilde kúni ózi utyp alǵan WBA Regular belbeýi úshin atalmysh tujyrymǵa birshama aqsha tóledi. Sebebi tıtýldy jekpe-jek ótkizý úshin boksshynyń promoýteri tıesili uıymǵa jáne jergilikti federasıaǵa qarjy quıady. Bul – jahandyq bokstyń buljymas dástúri. Jáne Shúmenov bir oqpen eki qoıandy atyp almaq bolyp, Astanada WBA-diń (Búkilálemdik Boks Qaýymdastyǵynyń) konvensıasyn ótkizýge qol jetkizdi. Osylaısha WBA prezıdenti Jılberto Hesýs Mendos pen Hose Olıvera bastaǵan bir top laýazymdy jandardyń elordaǵa tabany tıgen edi. Shúmenovtiń jekpe-jeginen soń WBA ókilderi Astana ákimi Áset Isekeshevpen de júzdesken. Degenmen konvensıanyń qaı jerde jáne qashan ótkeni jaıly BAQ betterinde jarytyp eshteńe jazylmady. Boks keshin uıymdastyrýǵa qarjylaı járdemdesken Astana ákimdigin Shúmenovtiń komandasy WBA basshylarymen dastarqandas etip, kóńilin aýlaǵan sekildi. Sonymen qatar Shúmenov halyqaralyq dárejedegi tanymal referı Tonı Ýıks pen belgili olımpıadalyq rıng-anonser Maık Markhamǵa da qalamaqysyn aıamaı tólegen.

 

 

    Álemdik deńgeıdegi sporttyq sharalar – memlekettiń saıası jáne qoǵamdyq tynys-tirshiligi úshin aýadaı qajet quraldyń biri. Bul qural qandaı ónerpazdyń qolyna tıse, sonyń maqamynda sóıleıdi. Shúmenovtiń tıtýldy jekpe-jegin ánshilerdiń el aldyndaǵy esep berý keshi sekildi deýge bolady. Ony laıyqty etip ótkizý jáne jankúıerdi shoýmen razy etý - uıymdastyrýshyǵa paryz. Sebebi sol naryqtyń ókilderi óz salyǵynyń aqshasyna sport saraılaryn saldyrdy jáne erteń bıletińdi de satyp alatyn – solar. Halyqpen sanaspaý, jeke basyńnyń qamy úshin ony aldaýǵa tyrysý – qylmys!

 

 

       Shúmenov óz abyroıyn asyrǵan eliniń aldynda sportshy retinde qaryzdar edi. Ósýine tileýles bolyp, ár jeńisine qýanǵan jurty úshin Shúmenov te bir shashylyp, sport dodasyn tartý etkisi kelgen bolar... Bul nıeti ras bolsa, ol qoshemetke laıyqty! Aqıqatynda ol qarjysyn jeke basynyń jáne óziniń promoýterlik kompanıasynyń jarnamasy úshin jumsady deýge bolady! Sebebi uzaq úzilisten soń qaıta oralǵan Shúmenov endi kásipqoı rıngte ári ketse 3-4 jekpe-jek ótkizip úlgerer. BİTTİ! Onyń keleshektegi maqsaty - qazaqstandyq boksshylardyń AQSH naryǵyna kirýine jáne ósýine járdemdesip, aqsha tabý. Ózin promoýter ári sport menedjeri retinde tanytyp ta júr. Sondyqtan da Shúmenov dúıim elge dúbirin estirtip jekpe-jek jasaý arqyly, paıda kenelýdi oılaǵan joq, kerisinshe erteńgi bıznes-josparyna ınvestısıa quıdy!